Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) Fen ve Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü tarafından düzenlenen “Türkmen Halısından Öğrendiklerimiz” konulu konferans 25 Eylül 2019 Çarşamba günü, saat 10:30’da, Merkezi Derslikler Binası’nda gerçekleştirildi. Konuşmacı Doç. Dr. Yusuf Azmun tarafından verilen söz konusu konferansta ‘halı’ adı ve halı ile ilgili kavramlar üzerinde durarak, halı tezgâhı ile müzik aleti arasındaki ilişkiye dikkat çekildi.
Doç. Dr. Azmun halının en eski adının Türklerin en eski müzik aleti olan kopuzdan geldiğini belirterek, Türkmen halı tezgâhında yükü çeken, Türkçe’de eşik biçiminde söylenen bir parçanın kopuzda da bulunduğunu, eşek biçiminde adlandırıldığını; bu sözcüğün Farsça’da da ‘küçük eşek’ anlamındaki ḫarek şeklinin kullanıldığını belirtti.
Doç. Dr. Azmun Türkmen halısının en önemli motifinin suyun kutsallığını anlatan ‘gȫl’ olduğunu, Türkmen boylarının tarih boyunca halılarındaki ‘gȫl’leri kendi millî armaları gibi kabul ettiklerini dile getirdi. Sekizgen biçiminde olan ‘gȫl’ motifinin içinin dörde bölündüğünü dile getiren Doç. Dr. Azmun, bu motifin bir yılı ve dört mevsimi betimlediğini, bu ‘gȫl’lerin gökteki yıldızların yeryüzüne yansımaları olarak değerlendirildiğini ve Oğuzların yıldızlarının da sekiz kanatlı olduğunu, bu desenin Şamanizm’de su kültürünü anlattığını vurguladı.
Dağ koçu, Konur-başı’nın boynuzunun şekli halı ve keçede, genel olarak da Türkmen el sanatında yaygın olarak kullanılan bir motif türü olduğuna değinen Doç. Dr. Azmun, eski Türk eyerlerinin ve savaşta kullanılan yayların şeklinin koçboynuzunu andırdığını, bugün bazı Türkmen camilerinde de Şamanizm’in bir kalıntısı olan koçboynuzu motiflerinin görüldüğünü aktardı. Doç. Dr. Azmun, Türkmen örgü ve dokuma sanatında sık kullanılan artı şeklindeki desenin günümüzde Kuran bohçalarında bile görüldüğünü dile getirdi. Şamanizm’de artı işaretinin Tanrı’yı ifade ettiğini, Şamanizm ritüelini yerine getiren kişinin tefinin ortasında da Tanrı’yı simgeleyen artı işaretinin bulunduğuna dikkat çekti. Doç. Dr. Azmun gerçekleştirdiği sunumuyla, Türkmen halılarına dokunan desenleri okuyarak, halı dilinin birçok tarihsel olayı yansıttığını, Türkmen halısının Türk kültüründe önemli bir yeri olduğunu vurguladı. Konferans, Maksat Bayrami tarafından gerçekleştirilen kopuz dinletisinin ardından sona erdi.
