Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ), Diş Hekimliği Fakültesi, Öğretim Üyesi Doç. Dr. Işıl Özgül Kalyoncu 3 Aralık Dünya Engelliler Günü kapsamında özel gereksinimli bireylerin ağız ve diş sağlığına dikkat çekmek amacıyla açıklamalarda bulundu. Doç. Dr. Kalyoncu yapılan açıklamada şu ifadelere yer verdi:
“Özel Gereksinimli Bireylerde Ağız ve Diş Sağlığı”
“3 Aralık Dünya Engelliler Günü, Birleşmiş Milletler tarafından 1992'den bu yana desteklenen bir gündür ve küresel çapta farkındalıklar oluşturulmaktadır. 3 Aralık Engelliler Günü'nün amacı, engelli bireylerin toplumsal farkındalığını artırmak, haklarını savunmak ve toplumsal eşitliği teşvik etmektir. Uzun yıllardır özel gereksinimli çocukların ağız ve diş sağlığı üzerine birçok klinik ve akademik araştırmada yer almış, uluslararası projelerde katılımcı olmuş bir diş hekimi olarak özel bireylerimizin ağız ve diş sağlığına ait bazı noktalara dikkat çekmek isterim.
Engellilik; fiziksel veya zihinsel kısıtlamalardan dolayı yürümek, duymak, görmek, nefes almak, ayakta durmak, okumak, çalışmak, konuşmak, öğrenmek veya düşünmek gibi temel günlük aktivitelerin yerine getirilememesi durumudur. UNESCO tarafından yapılan araştırmalara göre Türkiye nüfusunun %10'unun engelli yani “özel gereksinimli” olduğu bilinmektedir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de özel gereksinimli bireyler birçok sosyal ve sağlık sorunları yaşamaktadır. Bu bireylerde genel sağlık problemleri ile uğraşılırken ağız ve diş sağlığı göz ardı edilmektedir. Bu nedenle özel gereksinimli bireyler ağız ve diş hastalıkları bakımından yüksek risk grubundadırlar.
Özel gereksinimli bireylerin bazıları yutma veya çiğneme güçlüğü çektiğinden ağız hijyenine gereken önemi veremeyebilir. Bunun yanında, bazı ilaçların yan etkisi olarak ağız kuruluğu (xerostomi) ya da diş eti problemleri ortaya çıkabilir ve bu durum diş çürüğü riskini artırabilir. Ayrıca, zihinsel engeli olan bireylerde, ağız ve diş sağlığı sorunları daha karmaşık bir hal alabilir. Bu bireyler genellikle dişlerini fırçalama veya diş ipi kullanma alışkanlıklarını sürdüremez ve bu durum hijyenin yetersiz olmasına yol açabilir. Ayrıca, diş hekimi ziyaretleri sırasında oluşabilecek kaygı veya davranışsal sorunlar tedavi süreçlerini zorlaştırabilir. Bu nedenle, özel gereksinimli bireylerin ağız ve diş sağlığı ihtiyaçlarının, bu konunun uzmanı diş hekimleri tarafından belirlenerek, kendileri ya da bakımlarından sorumlu kişiler tarafından kolay uygulanabilir, sürdürülebilir özel çözümler geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Özel gereksinimli bireylerin ağız ve diş sağlığını koruyabilmesi için bireylerin kendisi aileleri ve bakımlarından sorumlu kişiler bilinçlendirilmelidir. Diş fırçalama ve diş ipi kullanımı gibi temel hijyen yöntemleri konusunda eğitim verilmelidir. Bu bireyler için ağız sağlığını eğlenceli hale getiren oyunlar veya görsel eğitim materyalleri kullanılabilir. Ya da özel gereksinimli bireylerin fiziksel sınırlamalarını göz önünde bulundurarak özel tasarlanmış ağız hijyeni araçları kullanılabilir. Örneğin, büyük tutacaklı diş fırçaları veya elektrikli diş fırçaları, fiziksel engelleri olan bireyler için faydalı olabilir. Su püskürtmeli diş ipi cihazları da el becerisi sınırlı bireyler için etkili bir alternatif sunar.
Özel gereksinimli bireylerin diş hekimi kontrolleri düzenli aralıklarla planlanmalı, bu düzenli kontrollerde koruyucu uygulamaların yapılması sağlanmalıdır. Diş hekimleri, bu bireylerin özel ihtiyaçlarını anlamalı ve onların rahatlığını sağlayacak bir ortam oluşturmalıdır. Otizm gibi sosyal iletişim becerileri zayıf bireylerin randevuları için uyaranların az olduğu sakin ortamlar tercih edilmelidir. Gerek iletişim problemleri gerekse engelliliğe eşlik eden sistemik problemler yüzünden standart tedavi protokollerinin uygulanması zor olabilir. Bu gibi durumlarda gerekirse sedasyon veya genel anestezi altında tedavi yapılabilir.
Engelli bireylerde ağız ve diş sağlığını korumak, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Diş hekimleri, bakıcılar ve aileler iş birliği içinde çalışarak bu bireylerin ağız sağlığı ihtiyaçlarını karşılamalıdır. Eğitim, uygun araçlar ve düzenli diş kontrolleri ile engelli bireylerin ağız sağlığı iyileştirilebilir ve yaşam kaliteleri artırılabilir. Bu alanda toplumsal farkındalık yaratmak ve özel hizmetler sunmak, bu bireylerin hak ettiği sağlıklı bir yaşama katkı sağlayacaktır.”
